OGR/GDAL Virtual Formatı (Raster)

Önceki yazımda OGR/GDAL Virtual Formatı (Vektör) vektör veriler için geliştirilmiş VRT formatının özelliklerinden bahsettim. Bu yazımda da raster verilere yönelik geliştirilmiş VRT formatının özelliklerine değineceğim. Raster VRT formatı, veri tipi dönüşümü (Byte, Float, Int), çok bandlı görüntü (layer stack) oluşturma, mozayik oluşturma, boş hücre (null) tanımlama gibi çeşitli özelliklere sahiptir.

Raster VRT formatındaki tanımlamalar vektör VRT formatına göre daha karmaşıktır. Bu yüzden el ile oluşturmak yerine kolaylık sağlaması açısından gdalbuildvrt aracı geliştirilmiştir. Komut satırından çalışan bu aracı  kullanarak kolay bir şekilde raster VRT dosyaları oluşturabilirsiniz. Gdalbuildvrt aracı gdal kurulumu ile gelmektedir. Ayrıca QGIS ortamında Raster > Miscellaneous > Build Virtual Raster (Catalog) aracını da kullanarak VRT dosyaları oluşturabilirsiniz

OGR/GDAL Virtual Formatı (Vektor)

OGR/GDAL, hem raster hemde vektör pek çok formatı destekleyen oldukça kapsamlı bir kütüphanedir. Ayrıca açık kaynak kodlu ve ücretsiz olması da çok büyük bir artı özelliktir. Bu konuda daha önceden yayınlamış olduğum yazıya ulaşmak için https://cbsuygulama.wordpress.com/2013/11/29/gdalogr-kutuphanesinin-derlenmesi/ adresini ziyaret edebilirsiniz.

OGR/GDAL Virtual formatı (*.vrt) raster ve vektör veri kaynaklarının tanımlandığı XML tabanlı bir formattır. Veri kaynaklarına ait bağlantı parametrelerini tutarak tek bir dosya üzerinden kütüphanenin desteklediği tüm formatlara ulaşabilmek mümkündür. Bunun yanında SQL sorgusu kullanabilme, koordinat sistemi dönüşümü (on-the-fly), geometri tanımlama gibi güçlü özellilere sahiptir. VRT formatı raster ve vektör veriler için olmak üzere iki çeşittir. Bu yazımda vektör verilere yönelik VRT formatının kullanımına değineceğim.

OGR FileGDB Sürücüsünün Kurulumu (QGIS)

FileGDB (File Geodatabase), ESRI tarafından geliştirilen ArcGIS yazılımlarına yönelik bir coğrafi veri formatıdır. Hem raster hem de vektörel verileri depolamada kullanılır. Bunun yanında coğrafi veritabanı şemaların oluşturulması, indeksleme işlemleri, veri sıkıştırma gibi kapsamlı işlemleri destekler. ESRI ‘nin diğer bir formatı olan Personal GDB, MS Access tabanlı olmasından dolayı 2GB boyut sınırı vardır dolayısıyla bu durum büyük boyut raster veriler için dezavantaj oluşturuyordu. Fakat FileGDB dosya tabanlı olup (.gdb uzantılı klasörler) bildiğim kadarıyla boyut sınırı da bulunmamaktadır.

ESRI, FileGDB ‘ye ait API ‘yi yayınlandıktan sonra geliştiriciler tarafından OGR/GDAL kütüphanesi için bu veri formatını okuyup/yazabilen bir sürücü geliştirilmiştir. Fakat ESRI kaynak kodu açmamıştır dolayısıyla işlemlerinizi ancak ESRI tarafından izin verildiği ölçüde gerçekleştirebilirisiniz. Bu durum yazılımcılar arasında “blackbox” yani kara kutu olarak adlandırılmaktadır. Örneğin şuan için sadece vektör verilere yönelik işlemleri gerçekleştirebilir ve sadece ArcGIS 10 tarafından oluşturulan FileGDB ‘ler desteklenmektedir. Ayrıca bazı geliştiriciler tarafından tersine mühendislik (reverse engineering) teknikleri ile çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Bu sayede ilerleyen zamanlarda daha gelişmiş araçlar tanışabiliriz. Bu yazıda sizlere QGIS ortamında FileGDB formatında ki verilere ulaşmanızı sağlayan OGR sürücüsünün kurulumunu anlatacağım.

SpatiaLite: Açık Coğrafi Veri Formatı

Günümüzde coğrafi verilerin depolanmasında kullanılan onlarca hatta yüzlerce dosya formatı bulunmaktadır. Piyasada bu kadar çok format olmasının sebeplerinin başında “her yazılımın kendine ait bir formatı kullanması” gelmektedir. Yani bir şirket hem CBS yazılımı hem de ona özel formatı piyasaya sürmektedir. Böylece kullanıcıları kendine bağımlı hale getirmeyi amaçlamaktadır. Format çokluğunun ikinci bir sebebi ise uygulama ihtiyaçlarından kaynaklanmaktadır.  Yani üzerinde çalıştığımız sistem için daha kullanışlı bir format üretme ihtiyacı bunun kaynağı olabilir.

Coğrafi veri formatlarını temelde özel (ticari) ve açık format olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Açık formatlar ücretsiz olup geliştiriciler tarafından üzerinde değişikliklerin yapılmasına imkan sağlanmıştır. Açık formatlara örnek GML, GeoJSON, CSV, SpatiaLite. Özel formatlar ise ücretli olmalarının (bazıları) yanı sıra veri modelleri kapalı tutulur ve değişikliklere izin verilmemektedir. Ayrıca şunu da belirtmeliyim ki bazı özel formatlar zaman içerisinde açık formatlar gibi veri modellerini geliştiricilere açmışlardır. Bu yazımda SQLite veritabanı üzerine geliştirilen açık coğrafi veri formatlarından biri olan SpatiaLite ’ı sizlere tanıtacağım. Fakat öncesinde SQLite veritabanına kısaca değineceğim.

QGIS ile Hidrolojik Analizler

Hidrolojik analizler, CBS uygulamaları arasında önemli bir yere sahiptir. Günümüzde akarsuların ve su kütlelerinin yeryüzü üzerindeki dağılımı, fiziksel özelliklerinin tespit edilmesinde kullanılmaktadır. Bunun yanında su kaynaklarının yönetiminde de CBS vazgeçilmez bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Hidrolojik analizlerin gerçekleştirilmesinde ticari yazılımların yanı sıra ücretsiz ve açık kaynaklı CBS yazılımları mevcuttur. Bu yazıda açık kaynaklı bir CBS yazılımı olan QGIS 2 ortamında SYM (sayısal yükseklik modeli – DEM)  kullanarak akarsu ağının oluşturulması ve su toplama havzalarının belirlenmesine yönelik örnek uygulamalara değineceğim. Normal şartlarda QGIS herhangi bir analiz aracına sahip olmadığından bu işlemlerinde gerçekleştirilmesinde Processing (eski Sextante) modülünden yararlanacağız. Bu konu hakkında detaylı bilgiyi QGIS Sextante Eklentisine Bir Bakış başlıklı yazımda bulabilirisiniz.

GeoServer Eklentileri – Veri Kaynakları

GeoServer açık kaynaklı bir proje olması itibariyle çeşitli eklentiler ile “genişletilebilir” yapıdadır. Yani standart kurulumun ardından ek fonksiyonlar ekleyebilir, üzerinde çalıştığımız projenin ihtiyaçlarına bağlı olarak özelleştirebiliriz. Fakat yapılandırma işlemleri kullanıcılar açısından bazen sıkıntılı bir süreç halini alabilmektedir.  Bu nedenle “GeoServer Eklentileri” başlıklı bir yazı dizisi yayınlamayı planlıyorum. İlk olarak Veri Kaynakları (data sources) konusundan başlayacağım.

Şöyle bir senaryo zihnimizde canlandıralım; çalıştığınız kurumda coğrafi veriler Oracle Spatial üzerinde bulunmakta ve çeşitli birimler bu veri ile çalışmaktadır. Güvenlik nedeniyle birimlerin doğrudan veritabanına erişmesi yerine GeoServer üzerinden WFS-T servisini kullanarak işlemlerini gerçekleştirmesini istiyorsunuz. Böylece farklı birimlerin veriyi vektörel olarak görüntülemesi ve düzenleyebilmesi sağlanacaktır. Ama standart bir GeoServer kurulumunda Oracle desteği bulunmamaktadır. Oracle eklentisi sayesinde bu mümkün hale geliyor. Bu yazıda GeoServer veri kaynakları eklentilerinin kurulumuna ve dikkat edilmesi gereken noktalara değineceğim.

GDAL/OGR Kütüphanesinin Windows Ortamında Derlenmesi

Öncelikle GDAL/OGR kütüphanesini (http://www.gdal.org) bilmeyenler için fazla detaya girmeden kısaca tanıtayım zira özellikleri bu yazıya sığmayacak kadar çok fazla. Şuan için popüler pek çok CBS yazılımı (ArcGIS, QGIS, FME, Erdas, GeoServer…) bu kütüphaneyi kullanmaktadır (SoftwareUsingGdal). GDAL/OGR kütüphanesi vektör ve raster olmak üzere toplamda 200 ‘den fazla format dönüşümü yapılabiliyor. Ve çeşitli analizleri de gerçekleştirilebiliyor. Desteklenen raster formatlar, vektör formatlar.

Bu yazıda GDAL/OGR kütüphanesinin son kararlı sürümü olan 1.10.1. ‘i Windows ortamında derlenmesine değineceğim. Hazır olarak derlenmiş versiyonlarına http://www.gisinternals.com/sdk/ adresinden ulaşabilirsiniz. Hangisini indireceğinize dair açıklama aşağıda verilmiştir.